Ποιος επιλέγει για μένα και τον καθένα να ζούμε έτσι;

«Ποιος επιλέγει για μένα και τον καθένα να ζούμε έτσι;»
της Δήμητρας Κογκίδου
Η πρωτοφανής δολοφονική απόπειρα κατά της Κωνσταντίνας Κούνεβα λίγο πριν από τα Χριστούγεννα ανέδειξε καταρχήν, με τον πιο τραγικό τρόπο, τη μοίρα που επιφυλάσσει η κοινωνία μας σε μια γυναίκα, μόνη μητέρα, μετανάστρια, εργάτρια και συνδικαλίστρια, αλλά και τις εργασιακές σχέσεις στον κλάδο του καθαρισμού. Ανέδειξε, δηλαδή μια ακόμα πτυχή ενός σύγχρονου δουλεμπορίου από εργολαβίες με σωρεία παραβιάσεων σε πολλούς τομείς του εργατικού δικαίου και με πολλαπλές συνέπειες στις ζωές χιλιάδων «ενοικιαζόμενων εργαζομένων». Η Κούνεβα εναντιώθηκε στο εργασιακό αυτό γκέτο. Η δράση και η μαχητικότητά της ενόχλησε τις εταιρείες που παίρνουν εργολαβικά την καθαριότητα δημοσίων και δημοσιοποιημένων οργανισμών. Όπως αποκάλυψαν οι συναδέλφισσές της αλλά και η ίδια σε συνέντευξη που είχε δώσει στον Βέλγο φωτορεπόρτερ Ζακί Ντερλόμ, με τη παρουσία νομικού - επιστημονικού συμβούλου της ΙΝΕ - ΓΣΕΕ, δεχόταν απειλές για την ζωή της εξαιτίας της συνδικαλιστικής της δράσης και για των διενέξεών της με την εργοδοσία. Δεν είχε όμως τη δυνατότητα να προστατέψει τον εαυτό της από την «τρομοκρατική απειλή». Τα αποτελέσματα είναι γνωστά. Η αστυνομία ερεύνησε την υπόθεση πλημμελώς και η εισαγγελέας που ανέλαβε την υπόθεση επέστρεψε τη δικογραφία που της διαβιβάστηκε για περαιτέρω διερεύνηση. Για την Κωσταντίνα δεν έχουμε παρά να ευχηθούμε να αποδειχθεί το ίδιο αγωνίστρια και σε αυτή τη μάχη που δίνει τώρα.
Παραμένει όμως το ζήτημα των εργασιακών σχέσεων στον κλάδο του καθαρισμού που αναδείχθηκε από την υπόθεση αυτή. Και τώρα δεν μπορούμε να πούμε ότι δεν ξέραμε. Πολύ περισσότερο που μόλις δόθηκε στη δημοσιότητα και η εμπεριστατωμένη μελέτη του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ που διενεργήθηκε στο δεύτερο εξάμηνο του 2008 με επιστημονικά υπεύθυνο τον Γιάννη Κουζή σχετικά με την απασχόληση στον κλάδο αυτό. Σε αυτήν αναλύονται οι συνθήκες εργασίας στον κλάδο και ειδικότερα καταγράφεται το πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργούν οι εργολαβικές αναθέσεις της καθαριότητας κτηρίων και εντοπίζονται τα κύρια νομικά ζητήματα που αναδεικνύονται ως προς το εργασιακό καθεστώς των εργαζομένων, τόσο από πλευράς ισχύουσας νομοθεσίας και νομοθετικών κενών, όσο και από πλευράς καταστρατήγησης του υπάρχοντος νομικού πλαισίου.
Σε γενικές γραμμές, η έρευνα αυτή μας δίνει μια εικόνα αποδιάρθρωσης των εργασιακών θεσμών και καταστρατήγησης των στοιχειωδών κανόνων που πλήττουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Σύμφωνα με τα δεδομένα, ο κλάδος αυτός με τη χρήση των εργολαβιών αποτελεί κραυγαλέα περίπτωση παράνομης ευελιξίας. Παραπέμπει σε ένα καθεστώς εργασίας με χαμηλές αμοιβές και δικαιώματα και με έντονο τον χαρακτήρα της ανασφάλειας και της επισφάλειας για ένα εργατικό δυναμικό ιδιαίτερα ευάλωτο, όπως για παράδειγμα οι αλλοδαποί εργαζόμενοι και ιδιαίτερα οι εργαζόμενες. Επιπρόσθετα, η ανάπτυξη των εργολαβιών ενισχύει τις πολλαπλές ταχύτητες των εργασιακών σχέσεων, δεν «ευνοεί» τον συνδικαλισμό έτσι ώστε να επιτυγχάνονται ανεμπόδιστα οι πολιτικές συμπίεσης του εργασιακού κόστους και οι παραβιάσεις της νομοθεσίας. Όλα τα παραπάνω συντελούνται με την ανοχή εκείνων που αναθέτουν το έργο στους εργολάβους, δηλαδή με την ευθύνη του δημοσίου. Και βέβαια οι οργανισμοί του δημοσίου που προσφεύγουν στις εργολαβίες δεν το κάνουν πάντα αναζητώντας μειωμένο εργασιακό κόστος. Συχνά το κόστος της εργολαβίας είναι υψηλότερο για την υπηρεσία από την ένταξη προσωπικού στο μισθολόγιό της, γίνεται όμως στο πλαίσιο πελατειακών σχέσεων. Στο βαθμό που ο καθαρισμός είναι συνδεδεμένος με την δημόσια υγεία, η χαμηλή ποιότητα υπηρεσιών έχει πολλαπλές αρνητικές κοινωνικές συνέπειες για τους εργαζόμενους και τους χρήστες των συγκεκριμένων υπηρεσιών.
Τέλος περιέχονται και πολλές μαρτυρίες εργαζομένων και εκπροσώπων του σωματείου σχετικά με παραβιάσεις δικαιωμάτων σε πολλούς τομείς της εργατικής νομοθεσίας. Επιλέγω μία. "Γράφω εγώ για όλους μας που ζούμε σε ένα εργασιακό καθεστώς άθλιο. Τι άλλο μπορείς να πάθεις; Ανασφάλιστος δουλεύεις, απλήρωτος είσαι, κινδυνεύεις ανά πάσα στιγμή και από πάνω έχεις και την απειλή, την ψυχολογική βία της απόλυσης ... Στο σύνολό μας ζούμε υπό αυτές τις συνθήκες. Ποιος επιλέγει για μένα και τον καθένα να ζούμε έτσι; Ποιος τους έδωσε αυτό το δικαίωμα; Είμαστε καθαριστές, μαζεύουμε σκουπίδια, αλλά και αυτά άμα τα ανακυκλώσεις είναι χρήσιμα. Αισθάνομαι ότι δεν υπάρχω, είμαι κάτι πιο κάτω από σκουπίδι, αλλά όσους και αν ρώτησα δεν μου είπε κανείς τι είμαι. Μήπως ξέρετε εσείς ρε παιδιά;"

· Η Δήμητρα Κογκίδου είναι καθηγήτρια και κοσμητόρισσα της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ

Επιστροφή στο Sibilla-Σίβυλλα